In deze aflevering kijken Wouter en Roy samen met Alice (de stem van de intro en outro) terug op hun avontuur. Welke conclusies kunnen ze trekken? Zijn alle mysteries nu opgelost?
Samen proberen ze alle puzzelstukjes op hun plek te krijgen. Voor één keer staan Wouter en Roy niet zelf aan het roer van hun podcast. Ze laten zich leiden door Alice, die hen met scherpe vragen en observaties terugbrengt naar de kern.
Aan het begin van de aflevering beantwoorden Wouter en Roy vragen van luisteraars. Ook bespreken ze binnengekomen reacties om te zien of deze misschien leiden tot nieuwe inzichten.
SHOWNOTES
Wielrenners(Rini Wagtmans) – Johan Jacob Voskuil 1952
Roy naar Alpe d’HuZes
Zoals je in deze aflevering hoorde, doet Roy mee aan Alpe d’HuZes. Hij fietst in juni 6 keer de Alpe d’Huez op om geld in te zamelen voor kankeronderzoek. Wil je hem steunen? Ga dan naar zijn donatiepagina.
Deze aflevering luisterde je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
Via zijn kleinzoon komen Wouter en Roy eindelijk in contact met Rini Wagtmans. Gaan ze er dan eindelijk achter komen waarom zijn naam op de factuur van het schilderij staat? En weet hij dan misschien ook wie de wielrenners zijn die erop staan? Wouter en Roy vragen het Rini Wagtmans gewoon op de man af aan zijn keukentafel!
Ook gaan ze in op de ontdekking die Roy deed aan het eind van de vorige aflevering: het schilderij is in handen geweest van de kunstcrimineel Robert Noortman. Welke consequenties heeft dat voor hun onderzoek?
SHOWNOTES
Wielrenners(Rini Wagtmans) – Johan Jacob Voskuil 1952
La Corniche bij Monaco – Claude Monet 1884
Geraadpleegde boeken
De Affaire Noortman – Ron Couwenhoven (2017)
Roy naar Alpe d’HuZes
Zoals je in deze aflevering hoorde, doet Roy mee aan Alpe d’HuZes. Hij fietst in juni 6 keer de Alpe d’Huez op om geld in te zamelen voor kankeronderzoek. Wil je hem steunen? Ga dan naar zijn donatiepagina.
Links
Rini’s wielermuseum: Nederlandse wielrengeschiedenis straks vereeuwigd in Hoogerheide (nos.nl)
Deze aflevering luisterde je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
In deze aflevering duiken Wouter en Roy in het leven van de schilder Jo Voskuil na de Tweede Wereldoorlog. Hij speelde een prominente rol bij de wederopbouw van de Nederlandse kunstwereld. Ook maakte hij enkele tripjes naar Zuid-Frankrijk. Daar maakte hij onder meer het schilderij ‘Wielrenners’, dat centraal staat in de podcast.
Het lijkt hem dus voor de wind te gaan, maar dat wordt niet door iedereen gewaardeerd. Vanwege zijn communistische sympathieën wordt hij nauwlettend in de gaten gehouden door de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD). Deze voorloper van de AIVD houdt precies bij wat hij doet en wie bij hem over de vloer komen. De veiligheidsdienst huurt daarvoor mensen in die tijdens de bezetting voor de Gestapo werkten.
Wouter en Roy vragen het BVD-dossier van Voskuil op en gaan in op deze bijzondere kanteling van perspectieven. Ook spreken ze met kunsthistoricus Caroline Roodenburg over Voskuils relatie met de kunstverzamelaar Pierre Alexandre Regnault.
SHOWNOTES
Wielrenners(Rini Wagtmans) – Johan Jacob Voskuil 1952
Pdf van de catalogus van de expositie ‘j.j. voskuil exposeert in eigen atelier’ uit 1952. Met de inleiding van Jan Elburg. Uit de collectie van Wouter.
Deze aflevering luisterde je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
In deze aflevering duiken Wouter en Roy in het bewogen leven van Rini Wagtmans, de man waarvan de naam op raadselachtige wijze achter de titel van het schilderij kwam te staan. Aan het woord zijn onder meer William van Peer en Rein Lambregts, die Rini persoonlijk kennen. Natuurlijk komt de wielercarrière van Rini langs, maar ook zijn zakelijke activiteiten en zijn bijzondere gewoonte om mensen in nood te helpen.
In de gesprekken komt naar voren dat Rini een groot kunstliefhebber is. Dat maakt het aannemelijk dat zijn naam niet per toeval achter de titel van het schilderij terecht is gekomen. Maar hoe zit dat dan precies? Wouter en Roy rijden nog een keer naar Brabant om op onderzoek uit te gaan. Ze gaan langs bij Rogelli, het bedrijf dat Rini oprichtte en dat nu wordt geleid door zijn kleinzoon Melvin Wagtmans.
SHOWNOTES
Wielrenners(Rini Wagtmans) – Johan Jacob Voskuil 1952
Rini Wagtmans in het programma Kraak van Omroep Brabant (2019). Presentator Arjo Kraak interviewt hem over zijn tante Koske en zijn hulp aan bokser Rudi Lubbers.
De factuur die de ouders van Wouter kregen van kunsthandel Studio 2000, bij de aankoop van het schilderij ‘Wielrenners’ in 1994. Achter de titel staat de naam van Rini Wagtmans tussen haakjes.
Wouter en Melvin Wagtmans in het historische hoekje op het hoofdkantoor van Rogelli. Met onder meer de gele trui en de racefiets van Rini Wagtmans.
Kuip, Kneet en 25 andere kanjers – Fred van Slogteren (2020)
Ongekend: Rini Wagtmans, van straatjongen tot ridder – Peter Ouwerkerk (2009)
Merchandise
In de aflevering vertellen we dat we met Melvin Wagtmans een deal hebben gesloten voor de merchandise voor onze podcast: petjes en t-shirts met ons logo erop. Je kunt deze ontvangen als je de podcast steunt met een geldbedrag. Lees er meer over op Steun de podcast.
Deze aflevering luisterde je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
Wouter en Roy duiken in het verzetsverleden van de schilder Jo Voskuil. Volgens verschillende bronnen was hij betrokken bij het kunstenaarsverzet, een verzetsgroep rond beeldhouwer Gerrit Jan van der Veen. Ook zijn vrouw Dora Paulsen wordt daarbij genoemd. Maar wat was hun rol precies?
Ze bespreken ook de toestand van de kunstwereld tijdens de Tweede Wereldoorlog. De bezetter schudde deze flink op met de zogenoemde Kultuurkamer. Wat was dat precies? En welke consequenties had dit beleid voor kunstenaars?
In deze aflevering spreken Wouter en Roy met kunstonderzoeker Fransje Kuyvenhoven. Ook komt Sybrand Hekking (biograaf van Cas Oorthuys) weer even aan het woord. Daarnaast citeert Roy uit een mailwisseling met Tim Krabbé, schrijver van ‘De Renner’, het meest iconische wielerboek uit de Nederlandse literatuur. Een oom van Krabbé blijkt een rol te hebben gespeeld in het verzetsverleden van Voskuil.
SHOWNOTES
Wielrenners(Rini Wagtmans) – Johan Jacob Voskuil 1952
Dora Paulsen
De muziek voorafgaand aan de intro is een fragment van het nummer ‘Die Welt ist Weit geworden’, gezongen door Dora Paulsen. Het nummer verscheen in 1964 op de LP ‘Wim Ibo – Waar blijft de tijd?’
Fragment uit het KRO-programma ‘Namen die je nooit vergeet’ uit 1968. Vanaf minuut 17.40 interviewt Wim Ibo Dora Paulsen over haar komst naar Nederland.
Overlijdensbericht van Dora Paulsen. Dit bericht stond op 4 december 1970 in de Volkskrant.
Een archieffoto van Frederiksplein 46 tot en met 54. De nummering gaat van rechts naar links, dus het meest rechtse huis is nummer 46, waar Jo Voskuil en Dora Paulsen woonden tijdens de oorlog. Foto: Collectie Stadsarchief Amsterdam.
Geraadpleegde boeken
De staat koopt kunst – Fransje Kuyvenhoven (2007)
Kunstenaars van de Kultuurkamer – Claartje Wesselink (2014)
Kunst in crisis en bezetting – Hans Mulder (1978)
Gerrit-Jan van der Veen: een doodgewone held – Albert Helman (1946)
Een man van staal: Gerrit-Jan van der Veen – M. Kanis (1998)
De Vrije Kunstenaar 1941-1945 – Facsimilé herdruk (1970). Met inleiding door Leo Braat.
De Vrije Katheder 1945-1950 – Fenna van den Burg (1983)
Documentaires
Gerrit van der Veen: de heldendaden van een kunstenaar tijdens de Duitse bezetting – Ary Schouwenaar (2019)
Deze aflevering luisterde je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
Wouter en Roy ontdekken dat er iets is geschreven op de achterkant van het schilderij. Die ontdekking brengt hen in een geheel ander deel van Frankrijk. En daarmee komt ook een ander scenario naar boven: het schilderij zou een ode kunnen zijn aan de bijzondere prestaties van de Limburgse Jan Nolten in de Tour de France van 1952.
Met dit nieuwe scenario lijkt ook een ander puzzelstukje op zijn plek te vallen. Na een rondgang langs botanisch Nederland, is Roy ervan overtuigd dat de boom op het schilderij een agave americana is. En die blijkt volop te groeien op de plek waar Nolten fietste. Wouter blijkt er bovendien helemaal niet zo ver naast te hebben gezeten met zijn aloë vera.
In deze aflevering spreken Wouter en Roy met:
Rein Lambregts, wielerkenner en schrijver
William van Peer, wielerkenner en kleinzoon van Wim van Est
Tonny Strouken, sportfotograaf en goede bekende van Jan Nolten
SHOWNOTES
Wielrenners(Rini Wagtmans) – Johan Jacob Voskuil 1952
La Corniche
De achterkant van het doek met de geschreven tekst: “Corniche in Z Fr. JJ Voskuil”
La Corniche in Zuid-Frankrijk bestaat uit 3 wegen: la Grande Corniche, la Moyenne Corniche en la Corniche Inférieure.
Beelden uit het Polygoon Journaal uit 1952 waarin Jan Nolten de 12e etappe wint van de Tour de France in dat jaar.
Het shirt van de Franse ploeg in de Tour de France van 1952. Dit shirt werd gedragen door Jean Dotto, van wie Jan Nolten wegreed in de afdaling van de Col de Castillon. We kregen deze afbeelding toegestuurd door het Belgische wielermuseum Koers.
Fausto Coppi haalt Jan Nolten in op de Puy de Dôme, tijdens de 21ste etappe van de Tour de France van 1952. Op deze ingekleurde foto zijn de kleuren van de truien goed te zien. Nolten droeg de trui van het Nederlandse team. Zoals je ziet was die grotendeels wit. Coppi droeg de gele trui, die in de jaren 50 donkerder was dan het geel van de huidige gele trui. Deze kleuren komen overeen met de kleuren van de shirts van de wielrenners op het schilderij. Deze foto staat op de cover van het boek “De mooiste nederlaag” van Lean Hodselmans.
Deze aflevering luisterde je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
In deze aflevering duiken Wouter en Roy in het leven en werk van Jo Voskuil, de schilder van het schilderij dat centraal staat in de podcast. Wie was hij? Wat was zijn plek in de Nederlandse kunstwereld? Wie waren zijn voorbeelden? Wouter en Roy nemen het schilderij mee op reis en spreken met verschillende kunstkenners om zijn werk in een breder perspectief te kunnen plaatsen.
Ze komen erachter dat Voskuil naast kunstenaar ook striptekenaar en reclamemaker was. Samen met zijn vriend Cas Oorthuys, een bekende fotograaf, richtte hij een van de eerste reclamebureaus van Amsterdam op. Ook ontdekken ze dat Vos (zo werd hij genoemd door vrienden) zich omringde met een groep sociaal geëngageerde vrienden. Dat leidde in de jaren 30 tot de vervaardiging van een reeks activistische pamfletten, gericht tegen het opkomende fascisme in Europa.
In deze aflevering spreken Wouter en Roy met:
Laura Stamps, kunsthistoricus en conservator bij Kunstmuseum Den Haag
Renée Smithuis, auteur van verschillende boeken over de Bergense School
Sybrand Hekking, biograaf van Cas Oorthuys
SHOWNOTES
Wielrenners(Rini Wagtmans) – Johan Jacob Voskuil 1952
Man met pijp, fluwelen colbert en een das in een strik. De schilder J.J. Voskuil (Johan Jacob, roepnaam: Vos). 1897 – 1972. Deze foto werd gemaakt door Jan Ponstijn, een levenslange vriend van Voskuil. In Amsterdam deelden zij een atelier.
Nog een foto van Jan Ponstijn. Jo Voskuil zit op het dak van het huis van Ponstijn waaraan hij heeft helpen bouwen. Voskuil heeft zojuist een windwijzer geplaats in de vorm van een wajangpop.
Podcast Het atelier van
Dankzij de podcast ‘Het atelier van’ van Hester Wandel zijn Wouter en Roy veel meer te weten gekomen over de vriendschap tussen Jo Voskuil en Jan Ponstijn. Hester bracht hen in contact met Jet Baruch, de kleindochter van Jan Ponstijn, die veel kon vertellen over de vriendschap. In haar podcast bezoekt Hester het huis van Jan Ponstijn, waar Voskuil verschillende kunstwerken achterliet. En wist je dat Hester Wouter en Roy ook heeft geïnterviewd over hun podcastproject? Volg de links hieronder om het te beluisteren.
Een van de beelden die Jo Voskuil samen met zijn vriend Jan Ponstijn uitsneed in de draagbalken van het huis van Ponstijn in Bergen.
Besproken andere schilderijen
Het schilderij ‘Kermis in Schoorl’ van Charley Toorop uit 1920. Hierop zijn de donkere contouren te zien die Jo Voskuil ook gebruikte in zijn werk.
Het schilderij van Matthieu Wiegman dat Renée Smithuis naast het schilderij van Voskuil hing om Wouter en Roy te wijzen op de overeenkomsten.
Verjaardagsfoto
De verjaardagsfoto die wordt besproken in deze aflevering. Jo Voskuil (rechts in beeld met hoedje en strijkstok) viert hier zijn 38ste verjaardag met vrienden. De foto is genomen in 1935 door Cas Oorthuys, de vriend en compagnon van Voskuil, in hun atelier op het Prinseneiland. Sybrand Hekking, de biograaf van Oorthuys, vertelt in de podcast wie er allemaal op staan. Copyright Cas Oorthuys. Collectie Rijksmuseum.
Expressionisme in Nederland – Piet Boyens en José Boyens (1994)
Bergense School 1914-1925, de eerste Hollandse expressionisten – Renée Smithuis (2015)
Cas Oorthuys, fotograaf – Sybrand Hekking (1982). Dit boek is het 2e deel uit de reeks ‘Geschiedenis van de Nederlandse Fotografie’. De auteur werkt nu aan een nieuwe biografie, zoals is te horen in de podcast.
Quirijn van Tiel 1900-1967 – Daarinde Meyers (2019)
Een Kunstolympiade in Amsterdam, reconstructie van de tentoonstelling D.O.O.D. 1936 – Peter Hofland, John Steen en Sarah Wilson (1996)
Deze aflevering luisterde je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
In deze aflevering gaan Wouter en Roy verder in op ‘scenario Van Est’, waarmee Roy al op de proppen kwam in de eerste aflevering. Ze onderzoeken of het schilderij een afbeelding is van één van de meest bekende momenten uit de Nederlandse wielergeschiedenis: de val van de Brabander Wim van Est in het ravijn tijdens de Tour de France van 1951. Vlak voor zijn val zat Van Est in het wiel van de Italiaanse meesterdaler Fiorenzo Magni in de afdaling van de Col d’Aubisque. Hij kreeg een lekke band, verloor de controle over zijn fiets en verdween de diepte in. Van Est droeg op dat moment de eerste Nederlandse gele trui.
Was dit iconische moment de inspiratie voor de kunstenaar Jo Voskuil om zijn ‘Wielrenners’ te schilderen in 1952? Wouter en Roy zoeken het uit in St. Willebrord, het wielermekka in West-Brabant waar Wim van Est woonde en waar ook veel andere toprenners vandaan kwamen. Aan het woord zijn wielerkenners Rein Lambregts en William van Peer. Lambregts schreef verschillende boeken over de West-Brabantse wielergeschiedenis, Van Peer is de kleinzoon van Wim van Est. Kunnen zij helpen bij de ontrafeling van het mysterie van Voskuil? Je hoort het in deze aflevering!
SHOWNOTES
Wielrenners(Rini Wagtmans) – Johan Jacob Voskuil 1952
Wouter en Roy met William van Peer, die de gele trui van zijn grootvader Wim van Est in zijn handen heeft.
Unieke beelden na de val van Wim van Est tijdens de Tour de France van 1951.
De “carnavalshit” van Wim van Est en Wout Wagtmans.
Deze aflevering luisterde je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
In deze eerste aflevering doen Wouter en Roy het mysterie uit de doeken waar de podcast om draait. Op een oude factuur van het schilderij ‘Wielrenners’ staat de naam van Rini Wagtmans achter de titel. Maar toen Jo Voskuil het doek schilderde in 1952, was Wagtmans nog maar 6 jaar oud. Hij kan dus niet één van de wielrenners zijn. Wie zijn het dan wel? En wat heeft Rini Wagtmans ermee te maken?
Verder vertellen Wouter en Roy hoe het schilderij in hun leven is gekomen en wat ze willen onderzoeken in de podcast. Ook kijken ze samen naar het doek om te zien of ze daarop misschien al aanwijzingen kunnen vinden.
SHOWNOTES
Wielrenners(Rini Wagtmans) – Johan Jacob Voskuil 1952
De factuur van 30 jaar geleden toen de ouders van Wouter het schilderij kochten van kunsthandel Studio 2000. Zoals je ziet staat achter de titel van het kunstwerk de naam van Rini Wagtmans tussen haakjes.
Deze aflevering luisterde je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
Na bijna een jaar van voorbereiding, research en opnames is het moment eindelijk aangebroken: we gaan live! In deze trailer vertellen we over de podcast en laten we alvast wat fragmenten horen.
De Wielrenners van Voskuil is een podcast over wielrennen, kunst en verzet. Centraal in de podcast staat het schilderij ‘Wielrenners’ van Jo Voskuil uit 1952. Rond het doek hangen verschillende mysteries. In de podcast proberen Wouter Louwerens en Roy van den Burg deze te ontrafelen.
Het schilderij ‘Wielrenners’ van Jo Voskuil
Steun de podcast
Wil je de podcast steunen? Dat kan. Als je meedoet aan onze crowdfund-actie kun je ook nog eens aanspraak maken op leuke merchandise! Klik op het logo hieronder voor meer informatie.
Je kunt ook op de donatieknop hieronder drukken om met een (kleine) bijdrage je waardering te laten blijken.
Waardeer deze aflevering!
Deze aflevering luisterde je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
